Młode głowy wołają o pomoc

Jak wspierać młodych w świecie VUCA – zmiennym, dynamicznym, mało przewidywalnym, obarczonym kryzysami zdrowotnymi, politycznymi, ekonomicznymi, klimatycznymi? Jak w świecie przyspieszenia, braku czasu, ulotnych tiktokowych ujęć i cyfrowych znajomości zachować prawdziwe relacje, zadbać o czas spędzany z dzieckiem, aby go nie zgubić? Dlaczego młodzi mają tak bardzo zaniżoną samoocenę i co sprawia, że coraz częściej sięgają po zachowania ryzykowne i autodestrukcyjne? Jak zahamować pogłębiający się kryzys zdrowia psychicznego i rosnące z roku na rok statystyki podejmowanych prób samobójczych w grupie dzieci i młodzieży? Dane zebrane w raporcie unaoczniają skalę problemów, jakie dotykają młodych ludzi. Raport Fundacji Unaveza wskazuje obszary wymagające najpilniejszej interwencji i profilaktyki. 

Wszystkie dane statystyczne przywołane w artykule pochodzą z publikacji MŁODE GŁOWY. Otwarcie o zdrowiu psychicznym. Raport z badania dotyczącego zdrowia psychicznego, poczucia własnej wartości i sprawczości wśród młodych ludzi w Polsce.

Samoocena dzieci i młodzieży w świetle wyników badań

Z części raportu poświęconej samoocenie dowiadujemy się, że niemal połowa badanych „to osoby o skrajnie niskiej samoocenie”: 32,5% młodych ludzi „nie akceptuje tego, kim jest i jak wygląda”, a jedna trzecia uczniów „ocenia się przez pryzmat swojego ciała”[2]. Skąd te negatywne przekonania na swój temat i uzależnianie własnej samooceny od wyglądu? 

Z jednej strony wahania samooceny w czasie dojrzewania to stan normatywny. Adolescencja to czas kształtowania się zdrowej, stabilnej samooceny. Erik Erikson w swojej koncepcji rozwoju psychospołecznego mówi o normatywnym w okresie dorastania kryzysie tożsamości, który wiąże się z przejściem od tożsamości dziecka do tożsamości dorosłego. To także moment intensywnego przeglądania się w lustrze społecznych oczekiwań i porównywania się z grupą odniesienia. Wrażliwość na ocenę społeczną i uzależnianie poczucia własnej wartości od przynależności do grupy to naturalny etap kształtowania się młodzieńczej tożsamości. Jednak współcześnie na normatywną niestabilność samooceny w tym okresie nakładają się wzrost oczekiwań społecznych i wyśrubowane standardy wyglądu czy sylwetki kreowane przez media społecznościowe, influencerów, przekazy marketingowe. Coraz wyższe oczekiwania i wymagania stawiane młodym ludziom zarówno w sferze edukacji, wyników szkolnych czy przyszłej kariery, jak i nierealistyczne wzorce piękna obserwowane przez młodzież w mediach społecznościowych sprawiają, że ukształtowanie się pozytywnej, sprzyjającej zdrowiu samooceny jest znacznie utrudnione. W gabinetach psychologów szkolnych czy podczas warsztatów psychoedukacyjnych i zajęć profilaktycznych często słyszymy o tym, że młodzieży trudno jest dostrzec w sobie pozytywy. Młodzi eksperymentują z wyglądem, sylwetką, ograniczają jedzenie, ćwiczą ponad siły, aby sprostać niedoścignionym wzorcom urody. Otwarcie mówią też o niskim poczuciu własnej wartości i braku wiary w siebie, a stąd już niewielki krok do obniżenia nastroju. W podejściu poznawczo-behawioralnym uważa się, że przekonania na temat siebie i świata bezpośrednio przekładają się na emocje i samopoczucie, a także na sferę zachowań. Stabilne przekonania na swój temat, poczucie sprawczości i wiary we własne możliwości są czynnikami chroniącymi przed długotrwałymi stanami obniżonego nastroju, nadmiernym lękiem, a długofalowo – także przed zaburzeniami nastroju. 

Dlatego tak ważna jest rozmowa z młodzieżą na poziomie zarówno rodziny, jak i szkoły o współczesnych wzorcach piękna, akceptacji własnego...