Proces diagnozowania uczniów oraz wychowanków przedszkola jest kluczowym elementem determinującym sens udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Pedagog specjalny ma za zadanie przeprowadzać badania diagnostyczne wśród dzieci i młodzieży, których celem jest rozpoznanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów w celu określenia ich mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień. Ponadto do kompetencji pedagoga specjalnego należy również diagnozowanie przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu uczniów, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie ucznia i jego uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły i placówki.