Doświadczenie wypalenia u dzieci w wymiarze presji i stresu

Przypadek Ani

Przyjrzyjmy się tygodniowemu planowi uczennicy z klasy siódmej szkoły podstawowej. Kasia wstaje wcześnie rano, o 5.30, bo dojeżdża do szkoły szkolnym autobusem, który zabiera ją z jedynego przystanku w jej miejscowości o godzinie o 7.15. W szkolnym budynku jest już o 7.30. Czas spędza w świetlicy szkolnej, w której bywa głośno, zdarzają się konflikty między uczniami. Ania nie lubi przebywać w świetlicy, gdy więc ma okazję, pomaga kierowniczce świetlicy w wykonywaniu różnych czynności: ułożeniu gier czy zrobieniu gazetki. Pierwsza lekcja zaczyna się o godzinie 8.00. Ostatnia trwa czasem do godziny 14.30. Do odjazdu autobusu szkolnego jest sporo czasu, zatem Ania codziennie stara się unikać świetlicy szkolnej na rzecz aktywności w różnych kółkach zainteresowań. Ania lubi pomagać, dlatego działa jako szkolny wolontariusz, angażuje się w działania uczniowskiego samorządu szkolnego. Uczennica do domu wraca o godzinie 16.00. Po wypakowaniu plecaka, umyciu rąk, przebraniu się zaraz siada do biurka i odrabia zadania domowe. Czasem niektóre zadania są dla Ani pewnym wyzwaniem. Przygotowuje się na jutrzejsze lekcje, obawia się bowiem, że może być kartkówka lub odpowiedź przy tablicy następnego dnia. 

W zależności od dnia tygodnia Ania ma niewiele czasu na to, aby się po prostu ponudzić. We wtorki i w czwartki ma dodatkowe lekcje języka angielskiego, na szczęście zdalnie, ale w każdy poniedziałek jedzie z mamą na lekcję tańca, które kiedyś ją angażowały, lecz ostatnio Ania nie ma już ochoty na nie chodzić, choć, jak mówi instruktor tańca, dziewczynka ma predyspozycje. Zresztą jej rodzicom bardzo na tym zależy. Jej ojciec jest zawodowym tancerzem baletowym. W weekend Ania może dłużej sobie pospać, jednak musi współuczestniczyć w rodzinnych rytuałach (sobotnie porządki, zakupy, rodzinne wyjazdy). Jej mama pilnuje, aby również uczyła się w weekend do zbliżających się sprawdzianów. Kiedy jest więcej wolnego czasu, Ani zdarza się frustrować na zachowanie swojego młodszego rodzeństwa, narzeka na lekcje tańca. Coraz częściej mówi, że jest zmęczona i nic jej się nie chce. A w poniedziałek zaczyna nowy tydzień z tym samym harmonogramem, stresem i coraz większą frustracją.

Zjawisko wypalenia u dzieci

Wypalenie (burnout) to zjawisko psychologiczne, które polega na psychofizycznym i emocjonalnym wyczerpaniu spowodowanym wy­­konywaniem danej czynności oraz niechęcią do jej kontynuowania. Wypalenie składa się z trzech komponentów: 

• z wyczerpania emocjonalnego (brak satysfakcji z wykonywania danej czynności, osoba jest ciągle zmęczona, zniechęcona, zdenerwowana), któremu towarzyszy brak chęci do życia i działania. Uczeń w kontaktach z innymi staje się oschły lub obojętny,
• z depersonalizacji, która cechuje się zmianą podejścia do in­nych, brakiem chęci do kontaktu psychicznego z innymi,
• z zaburzenia ­przystosowania, które przejawia się ­spadkiem poczucia własnej ­wartości i kompetencji. W tej fazie mogą dominować chęć ucieczki, za­­chowania agresywne czy auto­­­­­­­­­destrukcyjne.
   

Przyczyną wypalenia u dzieci jest zbyt długi stres, który prowadzi do tego, że dziecko czuje się przeciążone, wyczerpane i wypalone. Tym samym uniemożliwia on uczniowi utrzymanie motywacji do pracy nad innymi zadaniami. Dzieci mogą się wypalić z różnych powodów, ale objawy wypalenia są takie same. W grupie ryzyka znajdują się dzieci, które uczą się i myślą inaczej. Napotykają one więcej przeszkód i niepowodzeń niż ich rówieśnicy. 

Wypaleniu u dzieci można zapobiegać. Rozmowę z uczniem zacznij od emocji, jakie odczuwa. Porozmawiaj z nim, czy ma jakieś trudności, w jaki sposób się uczy, spędza wolny czas w domu. Wyjaśnij uczniowi, że to normalne, że po szkole jesteśmy zmęczeni, wówczas potrzebny jest krótki odpoczynek. Podkreśl, jak ważna jest rutyna i przewidywalność. Przeprowadź z uczniem zajęcia dotyczące zarządzania czasem, pokaż, do czego służy planer, terminarz. Zwróć jego uwagę na to, jak ważne są przerwy podczas nauki, i wyjaśnij, że podczas pracy ważne jest, aby dać z siebie wszystko...