Podsumowanie pracy pedagoga i psychologa szkolnego za rok szkolny 2022/2023

Mijający właśnie rok szkolny dla wielu pedagogów i psychologów był prawdziwym zawodowym egzaminem, sprawdzianem kompetencji organizacyjnych, posiadanej wiedzy i umiejętności, również znajomości problemów występujących w szkolnej społeczności. Teraz przyszedł czas, by to przeanalizować, wyciągnąć wnioski i podjąć zawodowe, a być może także osobiste postanowienia. Jednym słowem: dokonać zawodowej samooceny, czyli procesu polegającego na celowym i systematycznym zbieraniu informacji o przebiegu i wynikach swojej pracy, aby się z niej rozliczyć oraz zaplanować własny rozwój w różnych obszarach kompetencji zawodowych.

Niniejszy tekst, jak co roku o tej porze, jest propozycją, jak tego dokonać ze spokojem, sprawnie, rzetelnie – i o niczym nie zapomnieć. 

Określenie obszarów wymagających podsumowania

Ta czynność powiązana jest ściśle ze znajomością i z przestrzeganiem zapisów obowiązującego nas prawa oświatowego, przede wszystkim:

• rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w przedszkolach, szkołach i placówkach oświatowych (t.j.: Dz. U. z 2020 r., poz. 1280, z późn. zm.; Dz. U. z 2022 r., poz. 1594),
• rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 22 lipca 2022 r. w sprawie wykazu zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz przez nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz nauczycieli: pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, terapeutów pedagogicznych, logopedów i doradców zawodowych (Dz. U. z 2022 r., poz. 1610),
• art. 6 ustawy – Karta Nauczyciela,
• statutu przedszkola/szkoły.
   

To z ich analizy wynika jednoznacznie, że podsumowanie całorocznej pracy pedagoga i psychologa szkolnego, podobnie jak każdego z pozostałych specjalistów, powinno dotyczyć:

• realizacji zadań wykonywanych obowiązkowo w ramach przydzielonego mu tygodniowego pensum, 
• realizacji zadań wynikających z innych obowiązków nauczycielskich, 
• realizacji zadań wynikających ze statutu szkoły, 
• dążenia do pełni własnego rozwoju oraz doskonalenia zawodowego, zgodnie z potrzebami szkoły.
   

Gromadzenie potrzebnych informacji

Na tym etapie należy zgromadzić wszystkie dokumenty będące źródłem informacji potrzebnych do  podsumowania całorocznej pracy. Są nimi:

• Plan pracy na rok szkolny 2022/2023, zawierający zamierzenia sprzed dziesięciu miesięcy, do których teraz będzie się trzeba odnieść, 
• Dziennik pracy pedagoga specjalnego, w którym rejestrowane były codziennie wykonywane czynności zawodowe, dzięki czemu jest skarbnicą wielu danych,
• Dziennik zajęć innych, czyli będących formą udzielanej uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej – tu bowiem znajduje się m.in. wykaz tematyki zrealizowanych zajęć, liczba przeprowadzonych godzin oraz ocena postępów poczynionych przez podopiecznych. 

Podsumowanie zajęć wykonywanych w ramach pensum

Ten etap wymaga od pedagoga i psychologa – bez względu na jego staż pracy, wymiar pensum oraz typ placówki oświatowej, w jakiej pracuje – umiejętności zobrazowania tego: 

• co zostało przez niego wykonane w całości z zadań zaplanowanych w tegorocznym planie pracy,
• jakie zadania zostały podjęte, ale z różnych przyczyn nie zrealizowano ich w całości,
• czego nie zrealizowano w ogóle, choć było zaplanowane,
• co zostało wykonane, mimo że nie było tego w planach, taka bowiem była potrzeba rozpoznana w środowisku szkolnym.
   

Jednocześnie jest to zadanie, które wymaga spełnienia określonych warunków. Trzeba bowiem:

• odwoływać się kolejno do poszczególnych obszarów zadaniowych składających się na całość czynności podejmowanych wyłącznie w ramach pensum pedagoga i psychologa (patrz: § 3 ust. 1 rozporządzenia z dnia 22 lipca 2022 r.),
• rzeczowo informować: co, kiedy, z kim, w jaki sposób i ile razy zostało wykonane (patrz: krok drugi oraz dane z dokumentów),
• dokonać obiektywnej oceny zrealizowanych działań, m.in. pod kątem tego, które z nich były chybione i dlaczego, które powinny być kontynuowane, a jakie nowe należy podjąć w przyszłym roku szkolnym. 

Pisemne opracowanie oceny efektów pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej uczniom

Jednym z zadań wykonywanych przez pedagoga i psychologa szkolnego obowiązkowo w ramach tygodniowego pensum jest „udzielanie pomocy ­psychologiczno-pedagogicznej uczniom”. Stąd – poza podsumowaniem tego zadania na użytek sporządzanego sprawozdania z całorocznej pracy – trzeba jeszcze pamiętać o wywiązaniu się z kolejnego obowiązku, jakim jest ocena efektów tej pomocy. Jest to wymóg prawny, o którym mówi wyraźnie § 20 ust. 9 rozporządzenia z dnia 9 sierpnia 2017 r.: „Nauczyciele, wychowawcy grup i specjaliści udzielający pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniowi w formach, o których mowa w § 6 […] oceniają efektywność udzielonej pomocy i formułują wnioski dotyczące dalszych działań mających na celu poprawę funkcjonowania ucznia”. Z tak brzmiącego zapisu wynika, że: 

• oceny efektywności dokonuje każdy nauczyciel i każdy specjalista, który realizował z danym uczniem konkretną formę pomocy psychologiczno-pedagogicznej, spośród form wymienionych w § 6 powyższego rozporządzenia dla: 
  • przedszkoli: „zajęcia rozwijające uzdolnienia, zajęcia specjalistyczne: korekcyjno-kompensacyjne, logopedyczne, rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne oraz inne zajęcia o charakterze terapeutycznym, zindywidualizowana ścieżka realizacji obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego oraz porady i konsultacje”, 
  • dla szkół (z wyjątkiem szkoły dla dorosłych, branżowej szkoły drugiego stopnia, szkoły policealnej): „klasa terapeutyczna, zajęcia rozwijające uzdolnienia, zajęcia rozwijające umiejętności uczenia się, zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze, zajęcia specjalistyczne: korekcyjno-kompensacyjne, logopedyczne, rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne oraz innych zajęcia o charakterze terapeutycznym, zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu – w przypadku uczniów szkół podstawowych oraz uczniów szkół ponadpodstawowych, zindywidualizowana ścieżka kształcenia, warsztaty oraz porady i konsultacje”.
• nie dokonuje się oceny efektywności pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej rodzicom ani nauczycielom, 
• ocena efektywności udzielanej uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej musi zawierać wnioski dotyczące dalszych działań mających na celu poprawę jego funkcjonowania.
   

Tak rozumiana ocena efektów udzielanej uczniom pomocy jest procesem wymagającym czasu, warto więc z odpowiednim wyprzedzeniem przygotować/zaplanować jego przebieg. Pamiętając przy tym, że wielość form, w jakich udzielana jest uczniowi pomoc psychologiczno-pedagogiczna, determinuje różnorodność celów przyjętych do osiągnięcia w każdej z nich. Stąd ocenie efektywności mogą podlegać różne obszary, przy zastosowaniu różnorodnych metod, technik i narzędzi. Zatem różne mogą być też wsk...