Pedagog szkolny i pedagog specjalny – dwóch specjalistów w jednej osobie

Według Ministerstwa Edukacji i Nauki utworzenie stanowiska pedagoga specjalnego miało na celu: „Poszerzenie obecnie istniejącego katalogu stanowisk po to, by zwiększyć dostępność do usług specjalistycznych oraz podnieść jakość wsparcia udzielanego dzieciom i młodzieży w procesie kształcenia, wychowania i opieki, co jest konieczne z punktu widzenia informacji płynących z badań dotyczących kondycji psychofizycznej dzieci i młodzieży. Pedagodzy specjalni będą pracować we współpracy z innymi specjalistami, w tym z pedagogami szkolnymi, a zadania realizowane przez nich uzupełniają zadania realizowane przez innych nauczycieli specjalistów w zakresie rozpoznawania specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów lub wychowanków oraz planowania dla nich wsparcia odpowiadającego ich potrzebom rozwojowym i edukacyjnym”¹.

Z tak sformułowanego uzasadnienia jasno wynika, że pedagog specjalny i pedagog szkolny to dwa odrębne stanowiska i absolutnie żaden z nich nie powinien zastąpić drugiego. Niestety, są szkoły, w których tak się właśnie stało. Wbrew zaleceniom resortu edukacji w jednych zredukowano etat pedagogowi szkolnemu – posiadającemu również kwalifikacje do bycia pedagogiem specjalnym – i dopełniono go godzinami przeznaczonymi właśnie dla tego drugiego. W innych, zamiast zatrudnić pedagoga specjalnego, przyznano jego godziny pedagogowi szkolnemu jako ponadwymiarowe, realizowane poza pełnym etatem. W tych placówkach w ten sposób nie tylko nie zwiększono dostępności do specjalistów, ale wręcz tę dostępność ograniczono. Nadal bowiem zamiast dwóch specjalistów jest tam wciąż jeden, z tym tylko, że teraz musi on sprostać zadaniom przynależnym dwóm odrębnym stanowiskom pracy. A to często odbywa się na zasadzie łapania w ciągu każdego dnia pracy „kilku srok za ogon”, co, jak wiadomo, nie sprzyja ani poziomowi świadczonych usług pomocowych, ani efektywności działań podejmowanych przez jedną osobę pełniącą dwie różne funkcje.

Autoanaliza i wprowadzenie koniecznych zmian 

Jeśli jesteś specjalistą szkolnym, który znalazł się w takiej właśnie sytuacji, to potraktuj ten rok szkolny jako czas adaptacji oraz eksperymentów, których celem jest odnalezienie się w nowej rzeczywistości zawodowej przez umiejętne wyjście z chaosu informacyjno-organizacyjno-kompetencyjnego. Koniec pierwszego semestru potraktuj zaś jako świetną okazję do jakże koniecznej refleksji:

• Jak do tej pory radziłem sobie z pełnieniem tych dwóch funkcji w szkole?
• Co najbardziej mnie zajmowało w roli pedagoga szkolnego i specjalnego?
• Dlaczego właśnie te czynności pochłaniały mój czas pracy?
• Jaka jest tego wartość?
• Co robiłam(-łem) dobrze, a co mi nie wychodziło?
• Jak wyglądało dokumentowanie pracy na tych dwóch stanowiskach?
• Co sprawiało mi w tym trudność?
• Co mogę zrobić, żeby to poprawić i usprawnić swoją pracę?

Wnioski płynące z takiej autoanalizy dadzą podstawę wprowadzenia koniecznych zmian w wykonywaniu przez Ciebie zadań, które – wbrew obiegowej opinii – na każdym z tych stanowisk jednak się różnią. Zmiany wprowadź w trybie natychmiastowym, stosując tzw. ostre cięcia, oczywiście w uzgodnieniu z dyrektorem placówki. Na początek przyjrzyj się, czy nie musisz ich zastosować w odniesieniu do trzech poniższych elementów.

Wskazówka pierwsza: tygodniowy harmonogram pracy. To zwykłe rozplanowanie dni i godzin pracy zgodnie z obowiązkowym dla ciebie wymiarem pensum. Czy na drzwiach Twojego gabinetu wisi taka informacja?